आरोग्यम् सुखसंपदा - चांगले बॅक्टेरिया - आरोग्याची खरी गुरुकिल्ली !!!

सर्वसामान्यत:  anti-biotics हा शब्द ऐकला नाही असा माणूस शोधून देखिल सापडणे दुर्मिळच म्हणावे लागेल इतका आजकाल हा anti-biotics शब्द हा आजाराशी अगदी जवळचे नाते बनवून बसलाय. सर्वसामान्यपणे सर्दी/पडसे किंवा, खोकला , ताप , जुलाब झाले आणि डॉक्टरांकडे गेले तर आपल्याला डॉक्टर सांगताना आढळतात की तुम्हाला बॅक्टेरियल इनफेक्शन ( bacterial infection/ viral infection) झाले आहे आणि anti-biotics  घ्यावी लागतील. तर कधी कधी उलटेच चित्र दिसते की डॉक्टर सांगतात दोन तीन दिवस औषधे घ्या बरे वाटेल, पण आम्हालाच घाई झालेली असते लवकर बरे वाटावे म्हणून आणि मग आम्हीच डॉक्टरांना सांगतो, " नाही डॉक्टर, ताबडतोब बरं वाटलं पाहिजे, तुम्ही आताच anti-biotics सुरु कराच !

बॅक्टेरिया म्हणजे जीवाणू. पण जीवाणू म्हणण्यापेक्षा बॅक्टेरिया हा शब्द जास्त परिचयाचा असल्याने पुढील भागात आपण जीवाणूऐवजी बॅक्टेरिया शब्दच वापरू या.  

बॅक्टेरिया हे अपायकारक , घातक असतात , पण सर्वच बॅक्टेरिया हे वाईट किंवा अपायकारक असतातच असे नाही, काही बॅक्टेरिया चांगले पण असतात हे मला डॉक्टर अनिरूध्द जोशी ह्यांच्या " आपले आरोग्य " ह्या दिनांक १३ डिसेंबर २०१४ च्या व्याख्यानाला जाऊन कळले.  

     

डॉक्टर अनिरूध्द जोशी सांगत होते की आपली आतडी अत्यंत चांगली असणं , हीच आपल्या आरोग्याची खरी गुरुकिल्ली आहे. 

The Healthy Gut is hidden key to perfect health. 

आपले आरोग्य - आरोग्यम् सुखसंपदा

आजपासून बरोबर एक वर्ष आधी म्हणजेच १३ डिसेंबर २०१४ च्या संध्याकाळी अंधेरी स्पोटर्स कॉम्प्लेक्सचा परिसर अगणित माणसांनी खचाखच भरून गेला होता ? कसली होती ही अमाप गर्दी? कसली जत्रा होती का मेळावा होता का खाद्य जत्रा होती ? का बरे एवढी लाखोंची  गर्दी लोटली होती? कारणच तसे घडले होते त्या वेळी आयोजित केले गेले होते डॉक्टर अनिरुध्द धैर्यधर जोशी ,एम. डी. (Rheumatology) ह्यांचे " SELF -HEALTH " म्हणजेच "आपले आरोग्य" ह्या विषयावर व्याख्यान !

तसे पाहता आपण आपल्या कारची , गाडीची , बाईकची , राहत्या घराची किवा कोणत्याही महागड्या वस्तुची किती काळजी घेतो ना परंतु परमेश्वराने दिलेल्या आपल्या लाखमोलाच्या मानवी शरीराच्या आरोग्याची किती काळजी घेतो ? खर्‍या अर्थाने काळजी तरी आपण करतो  का ?

एकदा वाचनात आले होते की "शरीरम् आद्य्ं खलु धर्मसाधनम् " म्हणजे आपले जीवनकार्य पूर्णत्त्वाला नेण्यासाठी आपले शरीर एक  महत्त्वाचे धर्मसाधन आहे. संतमंडळी सांगतात आरोग्यपूर्ण शरीरात सुदृढ मन वास करते, राहते , ज्यात सुमति नांदते. पण सर्वसामान्यपणे माणूस आपल्या स्वत:च्या आरोग्याकडे खूपच दुलर्क्ष करत असतो. हेच बघा ना साधी सर्दीच झाली आहे ना, नुसता खोकला येतो य ना , थोडासा बारीक तापच आहे ना , होईल बरा १-२ दिवसात असे मानून आपणच आपल्या शरीराच्या तक्रारींकडे कानाडोळा करत असतो आणि जेव्हा त्रास खूपच बळावतो आणि सहनशक्तीच्या पलीकडे जातो तेव्हाच डॉक्टरचा दरवाजा ठोठावतो. म्हणजेच आपल्याला आरोग्य बिघडले ह्याची तशी फारशी दखल घ्यावी वाटत नाही. त्यात आरोग्यावरचेच व्याख्यान म्हटले तर काय बाबा डॉक्टर हेच सांगणार हे खाऊ नका, ते खाऊ नका आणि इतकी पथ्ये पाळा, हे व्यायाम करा असे सल्ले देणार ? मग कशाला जायचे? पण त्या दिवशी मात्र गजबच घडले होते म्हणा ना? डॉक्टरांच्या ओघवत्या, मंत्रमुग्ध करणार्‍या आणि सर्वसामान्यांनाही समजेल अशा तितक्याच सोप्या भाषेतून समजावून सांगण्याच्या कौशल्यपूर्ण हातोटीने सारा समुदाय जागच्या जागी खिळून बसला होता. एरव्ही घड्याळाच्या काटेवर धावणार्‍या मुंबापुरीच्या माणसांचे वेळेचे भानच हरपले होते जणू ! अर्थातच व्याख्यान संपूच नये असेच प्रत्येकाला वाटत होते.

सांजवेळेला दिवेलागणीच्या वेळी गावांगावांतून आणि घरांघरांतून आजी-आजोबा आपल्या नातवंडासवे "शुभं करोति कल्याणम् आरोग्यम् सुखसंपदा" अशी प्रार्थना करून भगवंताची करूणा भाकताना आढळायचे. पण नीट विचार केला तर खरेच आपण आरोग्याला आपली खरी धनसंपदा मानतो का? इंग्रजी भाषेतही " Health is divine wealth" असे म्हणतात आनि आरोग्याचा आदर केला जातो. तरी देखिल आपण सारेच "पुढच्यास ठेच मागचा शहाणा" ह्या म्हणीनुसार न वागता, आपल्या परिवारातील, मित्र -परिवारातील एखाद्या व्यक्तीला काही आरोग्याबाबत त्रास झाला असेल तरी आपण त्या व्यक्तीचे कसे चुकले , काय चुकले आणि किती चुकले हे शोधून काढण्यातच जास्त धन्यता मानतो , पण त्यातून शहाणपणा शिकतो का आपण ? तर उत्तर बहुधा नाही असेच मिळेल. अशा सर्व प्रकारच्या दुर्लक्षित बाबींचा उहापोह डॉक्टर अनिरुध्द जोशी ह्यांनी आपल्या व्याख्यातून केला होता त्यातील काही गोष्टी पाहण्याचा प्रयत्न तर करू या-

कबीराचे विणतो शेले कौसल्येचा राम बाई ....

कबीराचे विणतो शेले 

कौसल्येचा राम बाई कौसल्येचा राम । 

भाबडया या भक्तासाठी देव करी काम । । 

एक एकतारी हातीं, भक्त गाई गीत । 

एकएक धागा जोडी जानकीचा नाथ । 

राजा घनश्याम !

दास रामनामी रंगे, राम होई दास । 

एकएक धागा गुंते रूप ये पटास । । 

राजा घनश्याम !

विणुन सर्व झाला शेला, पूर्ण होई काम । 

ठायिंठायिं शेल्यावरती दिसे रामनाम । । 

राजा घनश्याम !

हळूहळू उघडी डोळे पाहि जो कबीर ।  

विणूनिया शेला गेला सखा रघुवीर । । 

कुठे म्हणे राम ?

फलाशाविरहित कर्म- निष्काम कर्मयोग !!!

माना मानव वा परमेश्वर मी स्वामी पतितांचा

भोगी म्हणुनी उपहासा मी योगी कर्माचा

दैवजात दुःखांनी मनुजा पराधीन केले

त्या पतितांचे केवळ रडणे मजला ना रुचले

भूषण रामा एक पत्‍नीव्रत मला नको तसले

मोह न मजला कीर्तिचा मी नाथ अनाथांचा

रुक्मिणी माझी सौंदर्याची प्रकटे जणु प्रतिमा

किंचित हट्टी परंतु लोभस असे सत्यभामा

तरीही वरितो सहस्‍त्र सोळा कन्या मी अमला

पराधीन ना समर्थ घेण्या वार कलंकाचा

कर्तव्याला मुकता माणूस, माणूस ना उरतो

हलाहलाते प्राशून शंकर देवेश्वर ठरतो

जगता देण्या संजीवन मी कलंक आदरीतो

वत्सास्तव मम ऊर फुटावा वत्सल मातेचा